Op 23 november 2018 presenteert het Vrijmetselarij Museum te Den Haag haar eerste tentoonstelling: ‘Avontuur in Azië’. Deze belicht een onbekend onderwerp: de rol van vrijmetselaarsloges in de internationale handel in de 18e en 19e eeuw. De ‘Broeders’ vormden een wereldwijd sociaal netwerk en waren ook actief in de handelsposten in Nederlands-Indië, India, Ceylon, Japan en China. Ze bestelden prachtig lakwerk en porselein, voorzien van symbolische decoraties uit de ‘geheime’ rituelen. Gastconservator dr. Andréa Kroon wees in haar proefschrift, dat de basis voor de expositie vormt, op het belang van de museumcollectie voor onderzoek naar de koloniale geschiedenis.
Daarnaast heeft het Vrijmetselarij Museum nóg een primeur. Bezoekers kunnen letterlijk door de geschiedenis bladeren in een echt, papieren boek dat op hun handbewegingen reageert. Het is een ervaring die verrassing en verdieping biedt. De techniek werd speciaal voor het museum ontwikkeld door een ontwerpteam. De expositie is tot najaar 2019 te zien (vrijmetselarijmuseum.nl).
Tentoonstelling
In de 18e eeuw was reizen naar Azië een levensgevaarlijk avontuur. Wie in dienst van de VOC naar een overzeese handelspost vertrok, wist niet of hij de reis zou overleven. Zou hij onderweg schipbreuk lijden, in ‘de Oost’ zijn fortuin maken of jammerlijk bezwijken aan een exotische ziekte? Vaak liet zo’n reiziger zich voor zijn vertrek inwijden tot vrijmetselaar. Als Leerling werd hij opgenomen in de Broederschap: een wereldwijd sociaal netwerk, dat hem onderweg nog goed van pas zou komen. Uit Kroon’s onderzoek blijkt dat vrijmetselaars hoge posities in de VOC en de handelsposten bekleedden. Ze waren betrokken bij de internationale handel in oosters porselein en lakwerk. De tentoonstelling biedt een kennismaking met hun rol in de koloniale geschiedenis van Zuidoost-Azië. Naast een bijzonder gedachtengoed, liet de vrijmetselarij ook een fascinerende materiële cultuur achter. Logegebouwen in Zuidoost-Azië zijn een voorbeeld van dit gedeelde erfgoed van Oost en West (‘shared heritage’).
Unieke beleving
De collectie van het Vrijmetselarij Museum is groot en de ruimte om topstukken te tonen is beperkt. Daarom ontwikkelde ontwerpersteam Meta Menkveld, Spatial Motion, Pillar Games en DEFRAME een unieke bezoekerservaring. Een kruising tussen een ouderwets papieren boek en een digitale kennisomgeving. De bezoeker bladert door het verhaal, wordt daarbij verrast door afbeeldingen die tot leven lijken te komen, en kan zich via beeld, woord en geluid verdiepen in meerdere informatielagen. Deze bijzondere ervaring sluit goed aan op de beleving van een inwijding, die in de vaste opstelling van het museum wordt geboden.
Magazine en onderzoek
Bij de tentoonstelling verschijnt een fraai geïllustreerd magazine: Avontuur in Azië. Vrijmetselarij als wereldwijd sociaal netwerk sinds 1734 (54 pag., ISBN: 978-90-826826-1-8, € 7,50). Het is verkrijgbaar in het museum, gevestigd aan Javastraat 2B (vrijmetselarijmuseum.nl). De tentoonstelling, digitale content en het begeleidende magazine zijn samengesteld door gastcurator dr. Andréa Kroon. Zij promoveerde als kunsthistorica op het proefschrift Masonic networks, material culture & international trade (Universiteit Leiden 2015).
achttiendeeeuw.wordpress.com 