OVN, stichting ter bevordering van wetenschappelijk Onderzoek naar de geschiedenis van de Vrijmetselarij en verwante stromingen in Nederland organiseert een lezingenreeks ‘De onderzoeker vertelt’.
Programma februari-maart 2023
In Nederland en België zijn studenten, promovendi en academici uit allerlei disciplines betrokken bij onderzoek naar de geschiedenis van de vrijmetselarij. De stichting OVN wil kennisuitwisseling over dit vakgebied stimuleren en vakgenoten met elkaar in contact brengen. Daartoe organiseert zij in samenwerking met het Vrijmetselarij Museum te Den Haag de lezingreeks ‘De onderzoeker vertelt’. Steeds een andere student, promovendus of senior onderzoeker doet verslag van zijn/haar project en recente ontdekkingen. Deze bijeenkomsten bieden OVN-donateurs tevens de gelegenheid om kennis te maken het museum, met elkaar, het bestuur en andere geïnteresseerden. Hieronder een overzicht van komende data en sprekers.
26 februari 2023 – ‘De onderzoeker vertelt’: Arno van den Brand
‘Guiten en gekken. Adolph van Schweinitz en de vrijmetselarij, 1749-1754’
Over de vroegste geschiedenis van de Nederlandse vrijmetselarij is een citeercultuur ontstaan. Slechts zelden worden de oorspronkelijke bronnen geraadpleegd. In nieuwe publicaties worden bijvoorbeeld steeds dezelfde twee krantenartikelen over de oprichting van de eerste loges in Den Haag opgevoerd. Arno van Den Brand heeft met intensief onderzoek van 18de-eeuwse kranten 400 onbekende artikelen en 200 advertenties boven water gehaald. Een klein deel van deze berichten over had betrekking op de beginperiode en maakte het samen met een aantal advertenties vòòr 1737 mogelijk die vroegste geschiedenis van de vrijmetselarij in Nederland te herzien in onder meer het artikel ‘Duncan en Rotterdam’ (Thoth 2020).
De eerste decennia van de vrijmetselarij kenden een aantal bekende hoogte- en dieptepunten: ontstaan en verbod in Holland (1734-1735); de strijd van twee broers met de Nijmeegse kerkenraad (1752-1753) en de (her)oprichting van de Grootloge (1756-1757). Dat zich tussen de gebeurtenissen in Holland en Nijmegen nóg een conflict heeft afgespeeld was tot nu toe onbekend. Daarover gaat deze lezing.
Over de spreker: Arno van den Brand was materiaalspecialist archeologie en korte tijd docent geschiedenis. Momenteel is hij werkzaam als zelfstandig onderzoeker en auteur. Sinds 1989 verricht hij onderzoek naar vrijmetselarij. Dit resulteerde in een afstudeerscriptie over het verbod van 1735 (Universiteit Utrecht, 1993) en 19 publicaties over de vrijmetselarij. De nadruk ligt op de 18de eeuw. Zo schreef Van den Brand vier artikelen over ambulante militaire loges (Thoth, 1997-2000); en leverde hij met ‘De werkers van het eerste uur: 1734-1756’ een bijdrage aan de jubileumbundel Vrijmetselaren: 250 jaar (2006). Meer recent verschenen publicaties op basis van bovengenoemd krantenonderzoek. Zo identificeerde Van den Brand een onbekende Nederlandse versie van Prichards Masonry dissected (Mededelingen Stichting Jacob Campo Weyerman 2022).
26 maart 2023. De onderzoeker vertelt: Vilan van de Loo.
‘Broeders in conflict. Vrijmetselaars in militaire kringen in Nederlands-Indië’.
Vanaf 1763 zijn vrijmetselaars aanwezig in Nederlands-Indië. In de 19de eeuw zijn onder de logeleden vaak vooraanstaande KNIL-officieren te vinden. Hoewel de traditie voorschrijft dat binnen de loge niet over religie of politiek mag worden getwist, kwamen conflicten tussen Broeders in het dagelijks leven toch voor.
Dr. Vilan de Loo bespreekt de complexe verhouding tussen generaal Karel van der Heijden, gouverneur van Atjeh, en mr. T.H. der Kinderen, Regeringscommissaris, beiden lid van loge De Ster in het Oosten. In 1881 kwam het tot een botsing waarover de hoofdredacteur van De Java-Bode, vrijmetselaar H.B. van Daalen, scherp zijn mening gaf. Indië smulde van de Broederlijke ruzie.
Geschillen werden dus niet altijd ‘met de troffel der liefde bedekt’, zoals in de loge gebruikelijk was. Vrijmetselaarsidealen konden op gespannen voet staan met persoonlijke ambitie en politieke richtlijnen, zoals deze kwestie laat zien. Met de reconstructie van het conflict komt er ook voor ons een dilemma op tafel te liggen. Wat zou u gekozen hebben?
Over de spreekster: Dr. Vilan van de Loo publiceert over militair Indië. Ze schreef de inmiddels uitverkochte biografie van Van Heutsz, reconstrueerde de geschiedenis van het KNIL in Een eervol bestaan (2021) en werkt nu aan de biografie van de Atjehgeneraal Frits van Daalen (1863-1930). Zijn oom was H.B. van Daalen, die in de lezing een rol speelt.
Praktische informatie
Data: 26 februari en 26 maart 2023
Tijd: 14.00-15.00 uur
Locatie: Vrijmetselarij Museum, Javastraat 2B, Den Haag
Het museum is bereikbaar met bus 22 of 24 (halte Alexanderplein) en tram 1 (halte Vredespaleis). Er is betaalde parkeergelegenheid op het Alexanderplein en rondom Plein 1813. Het museum is helaas niet rolstoeltoegankelijk (entree met trap; eenmaal binnen zijn de etages per lift bereikbaar).
Aanmelden: Via de Eventbrite app, volg daarvoor deze link:
https://www.eventbrite.nl/cc/de-onderzoeker-vertelt-1625809.
NB: vanwege het beperkte aantal zitplaatsen (max. 25) is aanmelding vooraf vereist, en daarbij geldt vol = vol.
Kosten (per lezing): Regulier tarief € 9,50 / OVN-donateurs € 6,50. Dit is incl. museumentree.
Expositie: Zowel voor als na de lezingen is er mogelijkheid om op eigen gelegenheid het museum te verkennen (audiotour beschikbaar bij de balie). De vaste presentatie toont topstukken, waaronder de gouden hamer van Grootmeester prins Frederik. De tijdelijke expositie ‘Vrijheid en Vooroordeel’ belicht vrijmetselarij in de Tweede Wereldoorlog. De gelijknamige catalogus is in de museumwinkel verkrijgbaar. Zie vrijmetselarijmuseum.nl.
achttiendeeeuw.wordpress.com 