Jaarcongres Werkgroep Zeventiende Eeuw – 27 augustus (15u00-18u30)

De culturele dimensie van de Nederlandse expansie overzee

Jaarcongres Werkgroep Zeventiende Eeuw
Universiteit Utrecht, vrijdag 27 augustus 2021, 15u00-18u30 (online)

“Het is alleen gelt en geen wetenschap die onse luyden soeken aldaer [in Indië], ’t gunt is te beklagen”, treurde de Amsterdamse burgemeester en VOC-bestuurder Nicolaes Witsen in 1712. De Nederlandse handelscompagnieën staan om veel bekend, maar niet om hun interesse in cultuur. Zo merkte niet een van de VOCdienaren op dat zich op Java de grootste Boeddhistische tempel ter wereld bevindt (de Borobudur), en duurde het tot 1814 voordat deze werd herontdekt (door de Engelsen). Evenmin ambieerden Nederlandse dichters een navolging van de epische lofzang door Luís de Camões op de Portugese wereldwijde zeevaart. De Nederlandse expansie had een aantoonbare invloed op natuurwetenschap en geneeskunde, zoals Harold Cook aantoonde in Matters of Exchange: Commerce, Medicine, and Science in the Dutch Golden Age (2007). Maar wat waren de gevolgen – als die er al waren – voor cultuur en geesteswetenschappen? Dit congres brengt wetenschappers uit verschillende disciplines samen – cultuur- en kunsthistorici, boekwetenschappers en letterkundigen – om de culturele dimensie van de Nederlandse overzeese expansie in kaart te brengen.

The cultural dimension of Dutch overseas expansion

Annual conference Werkgroep Zeventiende Eeuw
Utrecht University, Friday 27 August 2021, 15h00-18h30 (online)

“It is only money and not knowledge that our people are seeking [in the East Indies], which is to be lamented”, complained the Amsterdam mayor and VOC governor, Nicolaes Witsen, in 1712. The Dutch trading companies may have been associated with various qualities, but an interest in culture was not one of them. None of the VOC officials even noted the presence of the world’s biggest Buddhist temple, the Borobudur, on the island of Java, leaving its re-discovery to the British in 1814. No Dutch writer tried to emulate the epic celebration of the Portuguese maritime empire by Luís de Camões. Dutch expansion had an obvious impact on the sciences and medicine, as demonstrated in Harold Cook’s Matters of Exchange: Commerce, Medicine, and Science in the Dutch Golden Age (2007). But what, if any, was its impact on culture and the humanities? This conference brings together historians of culture, art, books, and literature to arrive at a fuller picture of the cultural dimensions of Dutch overseas expansion.

Praktisch

Het event is gratis, maar gelieve te registeren / Attendance is free, but please register: https://www.eventbrite.be/e/annual-conference-werkgroep-zeventiende-eeuw-tickets-162401211395

Programma / Programme: https://zeventiendeeeuw.wordpress.com/congres/congresaankondiging/

Webinar 3 augustus: De Klank van de Achttiende Eeuw

Muziek en Materiële Cultuur 

Wat was de rol van klank en muziek in de 18^de-eeuwse samenleving in de Lage Landen? En welke verschillen waren er tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden? In dit derde webinar geven Timothy De Paepe (directeur Museum Vleeshuis, Antwerpen) en Giovanni Paolo Di Stefano (conservator muziekinstrumenten, Rijksmuseum) een overzicht van het onderwerp. Ze focussen daarbij op de rol van materiële cultuur, in het bijzonder vroege muziekinstrumenten en iconografie, als een essentiële bron om de geschiedenis, de context en de praktijk van muziek te reconstrueren. Bijzondere aandacht gaat naar de collecties van Museum Vleeshuis in Antwerpen en het Rijksmuseum in Amsterdam, waar de sprekers verantwoordelijk zijn voor de muziekinstrumenten.

Praktisch Het webinar vindt plaats op dinsdag 3 augustus 2021 tussen 17.00 en 18.00 uur. U kunt zich hier gratis registreren. Na registratie krijgt u bericht met een link naar de online-lezing en uw persoonlijke inloggegevens.

• 

• 

Webinar 6 juli – Vervlogen. Geuren van het verleden weer tot leven

In het tweede webinar van de serie Het rijk der zinnen staat het zintuig van de geur centraal. William Tullett, verbonden aan het Europese onderzoeksproject Odeuropa, vertelt over achttiende-eeuwse geuren en de toekomst van historisch geuronderzoek. Ariane van Suchtelen, conservator in het Mauritshuis, neemt ons mee naar de tentoonstelling Vervolgen. Geuren in kleuren, die daar nu te zien is.  

Smell and its histories from the 1650s to the 1850s: where have we been and where are we going next?

In this second webinar William Tullett presents a talk on the past, present, and future of the history of smell in the long eighteenth century. He will discuss his first book – Smell in Eighteenth-Century England: A Social Sense (Oxford University press, 2019, out in paperback August 2021). For a long time the dominant narrative in the history of smell has been one of deodorization and decline: modernity witnessed the deadening of the sense of smell and the cleansing of odours from spaces and bodies. William’s book suggests that ‘deodorization’ is not the only or most useful way of understanding the history of smell in the long eighteenth century and, instead, suggests how the eighteenth century saw a ‘re-spatialisation’ of smell in the context of ideas about privacy in public. William will then discuss his involvement in the major EU Horizon-2020 funded project ‘Odeuropa’ – which aims to bring together an interdisciplinary team to identify, analyse, and preserve Europe’s olfactory heritage. In particular he will use this discussion to identify where the history of smell in Europe from the 17th to 19th centuries might go next, based on emerging work in the field. Smell history and heritage is an exciting, interdisciplinary, field and there is much left to be explored. In the final section of his talk William hopes to set out just a few of the many possibilities.

Vervlogen – geuren in kleuren. Een tentoonstelling over geur en kunst in het Mauritshuis

Geuren hebben een directe impact op onze emoties en kunnen doordringen tot de diepste lagen van ons (onder)bewustzijn – ons geheugen voor geur is sterk en intuïtief. Geuren zijn vluchtig, ongrijpbaar en veranderlijk, maar tegelijk krachtig én oneindig. De tentoonstelling Vervlogen – geuren in kleuren in het Mauritshuis (t/m 29 augustus 2021) gaat over de verbeelding van geur en reuk in de kunst van de zeventiende eeuw, over geuren van het verleden, over de rol van geur in verhalen, over de suggestie van geur in kunstwerken en over zintuiglijke waarneming. Geurende bloemen en parfums, stinkende grachten en zurige zweetlucht, ziekmakende geuren die ons poreuze lichaam bedreigen, de geur van een geopend graf in een kerk of van een bleekveld of kalkoven op het land, nieuwe geuren uit verre overzeese gebieden. Kunnen we de reuk inzetten om het verleden als het ware dichter op de huid te komen? En wat kan geur-historisch onderzoek ons aan verhalen en inzichten bieden? Voor de tentoonstelling zijn acht historische geuren gereconstrueerd die de bezoeker bij de kunst kan ruiken. Kunnen we ruiken aan het verleden en aan de kunst van het verleden? Beleven we meer als we ook kunnen ruiken?

Conservator Ariane van Suchtelen vertelt over de huidige tentoonstelling in het Mauritshuis.

• 

• 

Praktisch Het webinar vindt plaats op dinsdag 6 juli 2021 tussen 16 en 17u. U kunt zich hier gratis registreren. Na registratie krijgt u bericht met een link naar de online-lezing en uw persoonlijke inloggegevens.

Book launch: Trials of the Self (25 June, 17-18h)

On Friday 25 June 2021, Elwin Hofman will present his new book Trials of the Self: Murder, Mayhem and the Remaking of the Mind, 1750-1830 (Manchester University Press).

In Trials of the Self, Elwin Hofman brings together the disparate histories of murder and enlightenment, prostitution and the cult of nature, sodomy and sentimentalism in order to retell the story of the making of the modern self. He argues that the history of the self needs to attend more to its class dimensions, and puts this insight into practice by examining the influence of the criminal courts in spreading and negotiating changing ideas of the self. Using criminal interrogations and witness statements, ‘Trials of the Self’ shows that an increasing stress on psychological depth in the late-eighteenth and early nineteenth centuries was not only important for elites, but also for common and illiterate people – sometimes even more so.

The presentation will take place online on Zoom on 25 June between 17h and 18h (Brussels/Amsterdam UTC+2). Dana Rabin (University of Illinois) and Inger Leemans (VU Amsterdam / KNAW) will provide comments. Chair: Tom Verschaffel (KU Leuven). There will be time for questions from the audience. You can register to attend this presentation and receive a link on the day of the event here: https://forms.gle/AuFqn4T7qzxBNdHP7

Book Presentation Cosmopolitan Conservatisms, Friday June 25 (16:00-17:30)

On Friday 25 June 2021, Matthijs Lok (UvA), Juliette Reboul (Radboud Universiteit Nijmegen) and Friedemann Pestel (Albert-Ludwigs-Universität Freiburg) will present their book Cosmopolitan Conservatisms. Countering Revolution in Transnational Networks, Ideas and Movements (c. 1700‒1930), which has appeared in the Brill Series Studies in the History of Political Thought.

This volume presents a fresh picture of the historical development of “conservatism” from the late 17th to the early 20th century. The book explores the broader geographies and transnational dimensions of conservatism and counterrevolution. The contributions show how counterrevolutionary concepts did not emerge in isolation, but resulted from the interplay between ideas, media, networks, and institutions. Like 19th-century liberalism and socialism, conservatism was the product of traveling ideas and people. This study describes how exile, mobility, and international sociability shaped counterrevolutionary identities. The volume presents case studies on the intersection of political philosophy, scholarly practices, international politics, and governmental bureaucracies. Furthermore, Cosmopolitan Conservatisms offers new approaches to the study of conservatism, including the prisms of ecology, gender, and digital history.

The presentation will take place online via zoom on 25 June between 16:00 and 17:30. SHIP series editor Prof. Annelien De Dijn and the series editors Matthijs Lok, Juliette Reboul and Friedemann Pestel will talk about the volume, and several contributors will present their chapter. You can register for this presentation by sending an e-mail to Matthijs Lok (m.m.lok@uva.nl)

Webinar 1 juni 2021: ‘Bloed, zweet en tranen’

Bloed, zweet en tranen: de chemie van lichaamssappen en de Boerhaave school

In de eerste webinar van onze nieuwe reeks stelt Ruben Verwaal zijn nieuwe boek Bodily Fluids, Chemistry and Medicine in the Eighteenth-Century Boerhaave School (Palgrave Macmillan, 2020) voor. In zijn toelichting betoogt Verwaal dat in de achttiende eeuw een herwaardering plaatsvond van de aard van de lichaamssappen. Sinds de oudheid baseerden artsen hun kennis over het menselijk lichaam op de humeurentheorie die stelde dat er vier basis humeuren waren – bloed, slijm, zwarte en gele gal – die in evenwicht moesten zijn om gezond te blijven. In de zeventiende eeuw kwam deze theorie onder vuur te liggen, met name door de opkomst van mechanistische opvattingen van het lichaam met nadruk op anatomie, oftewel, de vaste delen van het lichaam. Het tij keerde wederom in de 18e eeuw, mede dankzij de disciplinevorming van scheikunde aan universiteiten en de Boerhaave School, de groep studenten en artsen die in de traditie van Herman Boerhaave (1668–1738) werkten. Zij ontwikkelden nieuwe instrumenten en deden onderzoek naar speeksel, bloed, urine, moedermelk, zaad, zweet en tranen, waarmee een nieuwe grondslag werd gevonden voor theorieën in de fysiologie en pathologie. 

Na de introductie op zijn boek gaat Verwaal in gesprek met Wijnand Mijnhardt en Fokko Jan Dijksterhuis, respectievelijk emeritus hoogleraar Cultuurgeschiedenis en hoogleraar Wetenschapsgeschiedenis. Tegen het einde van de bijeenkomst is er ook ruimte voor vragen van deelnemers van dit webinar. 

Praktisch
Het webinar vindt plaats op dinsdag 1 juni 2021 tussen 17 en 18u. U kunt zich hier gratis registreren. Na registratie krijgt u bericht met een link naar de online-lezing en uw persoonlijke inloggegevens.

CfP: Kennis tot Nut van ’t Algemeen (Jaarboek DAE 2022)

In 2022 wijdt het Jaarboek De Achttiende Eeuw een themadossier aan kennis en wetenschap in de achttiende eeuw, met werkgroepvoorzitter Fokko Jan Dijksterhuis als gastredacteur. Geïnteresseerden om aan dat themadossier bij te dragen kunnen tot 1 juli 2021 een abstract insturen.

Ontwerp voor de decoratie Kunsten en Wetenschappen op de Noordermarkt,
Jurriaan Andriessen (1795). Amsterdam: Rijksmuseum.

‘Wanneer de kennisse der Natuurlyke Historien, der Schepzelen, der Konsten en Ambachten in malkander verknocht, gemeender en meer bekent waren, welk een vrucht de hooge Regenten des Lands tot welstand van haare ingezetenen daar uit zouden konnen trekken […],’ aldus Willem van Ranouw in 1719 in één van zijn tijdschriften.

De overtuiging dat kennis de sleutel is tot maatschappelijke voorspoed en vooruitgang werd gemeengoed in de achttiende eeuw. Geleerde professoren, geletterde vrouwen, vernuftige ambachtslieden, innovatieve ondernemers en ambitieuze bestuurders zochten naar nieuwe kennis om de samenleving te verbeteren. ‘Nut’ werd hierbij breed begrepen—niet alleen in een economische zin, maar ook in de culturele zin van geestelijke vorming. De moderne burger ontwikkelde zich door te lezen en in genootschapsverband.

Dit themadossier gaat over de achttiende-eeuwse honger naar kennis in de breedste zin van het woord. We zijn op zoek naar artikelen over allerlei vormen van kennis en wetenschap—van medische ontwikkelingen en technische vondsten tot literaire, artistieke en religieuze kennis. We nodigen ook uitdrukkelijk bijdragen uit die kijken naar achttiende-eeuwse opvattingen óver kennis, inclusief kritische en satirische reacties op boekenwijsheid en waanwijsheid.

Geïnteresseerden kunnen tot 1 juli 2021 een kort abstract (max. 300 woorden) insturen naar f.j.dijksterhuis@utwente.nl en jaarboek@18e-eeuw.nl. Voordien informeel aftoetsen wordt aangemoedigd. Van de geselecteerde voorstellen worden de volledige artikelen van maximaal 6.000 woorden verwacht tegen 1 februari 2022. De artikelen worden aan redactionele peer review onderworpen.

Webinarreeks “Het Rijk der Zinnen”

Triomf, triomf. Hef aan, de luit! Ook dit jaar komt de Werkgroep 18e Eeuw met een webinarreeks. De komende maanden buigen we ons in vier lezingen – telkens op de eerste dinsdag van de maand, van 17u-18u – over zinnenprikkelende thema’s. Laat u meevoeren door de geuren, kleuren, geluiden en smaken van de achttiende eeuw!

Ruben Verwaal geeft op 1 juni a.s. de aftrap en vertelt over bloed, zweet en tranen in de achttiende eeuw. Meer informatie over deze bijeenkomst, vindt u hier.

Het volledige programma:

1/6  Bloed, Zweet en Tranen. De Chemie van de Lichaamssappen en de Boerhaave school

  Ruben Verwaal (Durham University) over zijn nieuwe boek Bodily Fluids (Palgrave McMillan 2020) Registreren

6/7 Vervlogen. Geuren van het Verleden weer tot Leven

  Conservator Ariane van Suchtelen (Mauritshuis) over de tentoonstelling “Vervlogen. Geuren in kleuren” &   William Tullett (Odeuropa) over achttiende-eeuwse geuren en de toekomst van historisch geuronderzoek. Registreren

3/8 De Klank van de Achttiende Eeuw: Muziek en Materiële Cultuur

  Conservatoren Giovanni di Stefano (Rijksmuseum) en Timothy De Paepe (Museum Vleeshuis) over muziek en materiële cultuur in de achttiende eeuw. Registreren

7/9 Drugs in Achttiende-Eeuws Amsterdam. De verspreiding van Koffie, Tabak en Opium

  Stephen Snelders (Universiteit Utrecht) over het onderzoeksproject Intoxicating Spaces. Registreren

Jaarcongres WAE: ‘Making Sense of Finance’ (10-12 maart)

Het Online Jaarcongres van 2021 staat in het teken van Financiële crises in de achttiende eeuw. In 2020 is het driehonderd jaar geleden dat de South Sea Bubble van 1720 knapte, volgens velen en breekpunt in economische en financiële geschiedenis. Hoewel de crisis begon in Frankrijk, Engeland en de Republiek, liet zij haar sporen na in heel Europa en de rest van de wereld. Het leidde onder andere tot een breed gevoerde discussie over financiële speculatie. Maar de Bubble is meer dan een financiële aangelegenheid: van pamfletten tot toneelstukken, ze gaf aanleiding tot allerlei vormen van culturele productie en sociaal ongemak. De vele prenten en publicaties die zijn opgenomen in Het Grote Tafereel der Dwaasheidzijn daar getuige van: ze maakten speculatie niet alleen belachelijk, maar zijn ook een poging om dit nieuwe fenomeen een plek te geven.

Het congres zou oorspronkelijk in 2020 gehouden worden, maar is uitgesteld vanwege corona. Nu vindt het tóch doorgang, weliswaar online en met een aangepast programma. Op 10 en 11 maart vind het congres digitaal plaats, met een keynote lezing van Dror Wahrman en presentaties van een brede selectie aan wetenschappers. Op vrijdag 12 maart wordt in samenwerking met De Nederlandse Bank een evenement georganiseerd dat zich richt op de verbanden tussen financiële crises toen en nu. Theater Kwast verzorgt het avondprogramma met de opvoering van een historisch toneelstuk.

De conferentie is geheel in het Engels. Meer informatie vindt u op deze pagina.

UCEMS Publieksdag 2021 (27 feb.)

Op 27 februari vindt de UCEMS Publieksdag 2021 plaats, met als thema Creativiteit op bestelling? Patronage van kunst en wetenschap in de vroegmoderne tijd. Hier vertellen leden van het Utrecht Centre for Early Modern Studies op een laagdrempelige wijze over lopend onderzoek. 

Het thema is een verschijnsel dat essentieel is voor de cultuur van de vroegmoderne tijd: patronage. Makers en denkers zoals schrijvers, musici, (beeldend) kunstenaars en wetenschappers werden vaak ondersteund door een mecenas. Maar wat betekende deze patroon-cliënt-verhouding voor de creatieve en intellectuele vrijheid van vroegmoderne makers? Konden ze hun eigen ideeën ontwikkelen, werden ze daarin juist gestimuleerd, of maakte hun afhankelijke positie het onmogelijk om origineel te zijn? 

Tijdens de UCEMS Publieksdag gaan we op deze vragen in aan de hand van een gevarieerd programma gemodereerd door Goeie Ouwe Koeien, met korte lezingen, interviews, een kijkje in de keuken bij een onderzoeker aan het werk, een verkiezing van de ‘beste’ patroon van de vroegmoderne tijd en een gesprek over de parallellen tussen vroegmodern en hedendaags mecenaat. Twee korte lezingen zullen voorafgaand aan de middag al verspreid worden. Een gevarieerde groep onderzoekers werkt mee. Het evenement wordt live gestreamd en is interactief voor wie dat wil: bezoekers kunnen via de chat vragen stellen, meediscussiëren en stemmen.

Begindatum en -tijd 27 februari 2021 14:00
Einddatum en -tijd 27 februari 2021 16:30
Locatie Livestream via deze link
Aanmelden Wil je deze middag bijwonen? Aanmelden is niet verplicht, maar wordt wel gewaardeerd. Wie zich aangemeld heeft, ontvangt per mail nog enkele updates over de dag. Via deze link kom je bij het aanmeldformulier.
Meer informatie Klik hier voor het volledige programma