Dinsdag 9 november 2021: Een avond met Prince de Ligne, de meest kosmopolitische Belg van de achttiende eeuw

 ‘Ik vind het fijn om overal een vreemdeling te zijn: Fransman in Oostenrijk, Oostenrijker in Frankrijk en beide in Rusland,’ schrijft Charles-Joseph de Ligne (Brussel, 1735 – Wenen, 1814) aan de markiezin de Coigny. ‘Zo voel je je overal thuis en ben je nergens gebonden.’ De prins was met stip de meest kosmopolitische Belg van de achttiende eeuw. Als hoveling, diplomaat en militair in dienst van het Oostenrijkse leger reisde hij heel wat af tussen Versailles, Schönbrunn, Sint-Petersburg en zijn kasteel in Beloeil. De ‘vrolijkste man van zijn tijd’, zoals Goethe hem noemde, was een graag geziene gast aan alle Europese vorstenhoven. In het voorjaar van 1787 nodigde keizerin Catharina de Grote hem uit op een reis naar de Krim. De Ligne bracht verslag uit van deze wonderbaarlijke reis in negen brieven aan de Markiezin de Coigny, die in haar salon voorgelezen werden en al gauw in heel Parijs de ronde deden. 

Portret van Charles-Joseph de Ligne. Josef Grassi, ca. 1789-1790

Voor de Franse reeks van uitgeverij Vleugels vertaalde Marijke Arijs deze brieven van de Ligne, die tot de top van de achttiende-eeuwse briefschrijfkunst gerekend worden. Daarnaast werd haar vertaling van Ligne’s memoires opnieuw uitgebracht in de reeks Davidsfonds Essays. Deze verzameling herinneringen en mijmeringen van Prins de Ligne, waarin hij terugkijkt op een boeiend leven aan de hand van snedige bons mots en pikante anekdotes, vormen een prachtige les in de achttiende-eeuwse levenskunst. Hoog tijd dus om een avond te wijden aan het leven van deze boeiende figuur en zijn tijdgenoten! 
In het mooie kader van het achttiende-eeuwse Hollands College opent Marijke Arijs de avond met een lezing over Charles Joseph de Ligne. Daarna kiezen Rik Van Cauwelaert, Beatrijs Vanacker en Lien Verpoest een fragment uit zijn memoires en lichten aan de hand van dit fragment telkens een ander boeiend aspect van zijn kleurrijke leven toe.
Nadien is er tijd voor vragen, en een kleine receptie. Toegang is gratis, maar registreren is verplicht. Opgelet, de plaatsen zijn beperkt, dus wees er tijdig bij!

Praktisch:

• Tijd: dinsdag 9 november, 19:30 – 21:00
• Plaats: Hollands college, Damiaanplein 9, 3000 Leuven
• registreren kan via deze link

Jaarboek Achttiende Eeuw 2021 – Liefde en lust

Als de rede de slaaf is van de passies, zo Hume het wil, wat is dan de plaats van de passies in de eeuw van de rede? In 2021 gaat het themadossier van het Jaarboek De Achttiende Eeuw over liefde, hartstocht en erotiek tijdens de Verlichting.

Gastredacteur Delphine Calle stelde dit jaar een prikkelend dossier samen over liefde, hartstocht en erotiek. Daarin wijdt Sven Molenaar uit over erotische fantasieën in het wonderbaarlijke Antwerpse manuscript ‘Het Mengelmoes’ uit 1696. Een bijdrage over de enigmatische erotomaan Hadrianus Beverland mag in dit dossier niet ontbreken. Karen Hollewand onderzoekt zijn De Stolatae Virginitatis Iure, waarin Beverland verlekkerd en kritisch schrijft over de seksuele vrijheid van Nederlandse vrouwen. Lust kruipt waar het niet gaan kan, laat Peter Thissen zien in zijn artikel over de pornografische roman Dom Bougre (1741), die ook in Nederland populair was ondanks het vigerende papisme. Hoe geheime minnaars zwaar in de problemen konden komen, beschrijft Marie-Charlotte Le Bailly aan de hand van een strafzaak tegen de Haagse Sophia van Noortwijck die een affaire had met een getrouwde joodse man. Hilde Neus heeft het in haar bijdrage over een ander seksueel en maatschappelijk taboe: relaties tussen witte mannen en vrouwen van kleur in achttiende-eeuws Suriname. Harry Oosterhuis laat zien hoe het Verlichtingsideaal van zelfbeschikking de kiem legde voor radicale, maar uiteindelijk weinig succesvolle idealen voor homo-emancipatie in de achttiende en vroege negentiende eeuw. En aan de hand van een close reading van Rhijnvis Feiths sentimentele roman Ferdinand en Constantia (1785) probeert Paul Pelckmans te verklaren waarom achttiende-eeuwse lezers maar niet genoeg kregen van pathetiek in een tijd die getekend werd door ratio en libertinisme.

Kees van Strien en Jan Rotmans tekenden in 2021 voor de afzonderlijke bijdragen. Van Strien haalt een vergeten vrouwelijke kunstenaar uit de krochten van de achttiende eeuw: de Franse pastelliste Susanne Caron, die in Nederland met haar kunst probeerde in haar eigen levensonderhoud te voorzien. Ze werd op slag beroemd door haar zeer treffende portret van generaal Pascal Paoli (sinds 1755 president van de nieuwe Corsicaanse Republiek); ze haalde met het portret alle kranten. Paoli poseerde voor Caron in Vlissingen in 1769. Niet lang daarna verhuisde ze naar Suriname en vervolgens naar Demerary. Benieuwd naar hoe het met haar afliep? Lees de bijdrage van Van Strien.

Van Corsica, Vlissingen en Suriname gaat de reis naar San Marino, die piepkleine republiek in het noorden van het huidige Italië die in het jaar 301 werd opgericht. Jan Rotmans werpt zijn licht op dit stadstaatje aan de hand van Jan Hendrik van Dongens driedelige Mijn Tijd Winst (1789-1791). Van Dongen, nog zo’n vergeten achttiende-eeuwer, schreef deze verhandeling over de oorzaken van republikeins verval op jonge leeftijd tegen de achtergrond van de Nederlandse Republiek tijdens de patriottentijd in de jaren 1780. Van Dongen – spoiler alert! – zou de publicatie van het laatste deel niet meer meemaken; hij overleed in 1789. 

Het Jaarboek heeft tevens een nieuwe vaste rubriek, ‘Spectator’, waarin u korte essays zult aantreffen over de wijze waarop de achttiende eeuw de eenentwintigste eeuw weet te inspireren. Carl Haarnack, Kornee van der Haven en Elwin Hofman bijten de spits af met bijdragen over respectievelijk de slavernijtentoonstelling in het Rijksmuseum, de actualiteit van de Windbubbel van 1720 en de Netflix-serie La Révolution.

Veel leesplezier gewenst!

De link naar het Jaarboek kan u hier terugvinden: https://www.aup-online.com/content/journals/25894617/53/1

Drugs in Achttiende Eeuws Amsterdam: De Verspreiding van Koffie, Tabak, en Opium – Webinar op 7 september, 17.00u

Op dinsdag 7 september, om 17u organiseert de Werkgroep 18e Eeuw een webinar met als thema ‘Drugs in Achttiende Eeuws Amsterdam’, met als spreker Stephen Snelders.

Stephen Snelders is historicus met als belangrijke onderzoeksinteresse de sociale en culturele context van (wetenschappelijke) kennis en techniek, en het verkeer en het gebruik van die kennis en techniek naar en in andere domeinen. Onderzoeksonderwerpen: (illegale) drugs, humane genetica, en tropische geneeskunde. Recente onderzoeksinteresse in multispecies history en interacties tussen natuur/het sociale/technologie.

Onderzoeksprojecten: de historische ontwikkeling van drugsmarkten, de rol van (illegale) kennis (‘outlaw science’), en de overlappingen van illegale economieen met elkaar en met de legale economie. Een monografie over drugsmokkel en Nederland in de 20e eeuw is recent gepubliceerd (https://manchesteruniversitypress.co.uk/9781526151391/). Onderzoeksfocus momenteel op de ‘voorgeschiedenis’ van drugs in Amsterdam in de 17e-19e eeuw als onderdeel van het grote internationaal project ‘Intoxicating Spaces: The Impact of New Intoxicants on Urban Spaces in Europe, 1600-1800’ (meer informatie kunt u hier vinden: https://www.intoxicatingspaces.org).

Aanmelden: klik hier om gratis aan te melden!

(afbeelding van de Wellcome Collection via: https://www.intoxicatingspaces.org)

Klanken van de 18de eeuw op Spotify

In de derde webinar (3 augustus) in de serie ‘Het rijk der zinnen’ zijn we meegenomen in de muziek en materiële cultuur van de 18^de eeuw. Publieke en private ruimtes waar werd gemusiceerd en vele muziekinstrumenten passeerden de revue. Speciaal voor deze gelegenheid stelden Giovanni di Stefano (Rijksmuseum) en Timothy de Paepe (Museum Vleeshuis) een Spotify-playlist samen, zodat we kennis kunnen maken met de klanken van de 18^de eeuw. En voor wie alles nog eens terug wil zien, is er een verzameling in Rijksstudio, met daarin alle objecten die getoond werden uit de collectie van het Rijksmuseum. Veel luister- en kijk plezier en dank aan de sprekers!

 

Jaarcongres Werkgroep Zeventiende Eeuw – 27 augustus (15u00-18u30)

De culturele dimensie van de Nederlandse expansie overzee

Jaarcongres Werkgroep Zeventiende Eeuw
Universiteit Utrecht, vrijdag 27 augustus 2021, 15u00-18u30 (online)

“Het is alleen gelt en geen wetenschap die onse luyden soeken aldaer [in Indië], ’t gunt is te beklagen”, treurde de Amsterdamse burgemeester en VOC-bestuurder Nicolaes Witsen in 1712. De Nederlandse handelscompagnieën staan om veel bekend, maar niet om hun interesse in cultuur. Zo merkte niet een van de VOCdienaren op dat zich op Java de grootste Boeddhistische tempel ter wereld bevindt (de Borobudur), en duurde het tot 1814 voordat deze werd herontdekt (door de Engelsen). Evenmin ambieerden Nederlandse dichters een navolging van de epische lofzang door Luís de Camões op de Portugese wereldwijde zeevaart. De Nederlandse expansie had een aantoonbare invloed op natuurwetenschap en geneeskunde, zoals Harold Cook aantoonde in Matters of Exchange: Commerce, Medicine, and Science in the Dutch Golden Age (2007). Maar wat waren de gevolgen – als die er al waren – voor cultuur en geesteswetenschappen? Dit congres brengt wetenschappers uit verschillende disciplines samen – cultuur- en kunsthistorici, boekwetenschappers en letterkundigen – om de culturele dimensie van de Nederlandse overzeese expansie in kaart te brengen.

The cultural dimension of Dutch overseas expansion

Annual conference Werkgroep Zeventiende Eeuw
Utrecht University, Friday 27 August 2021, 15h00-18h30 (online)

“It is only money and not knowledge that our people are seeking [in the East Indies], which is to be lamented”, complained the Amsterdam mayor and VOC governor, Nicolaes Witsen, in 1712. The Dutch trading companies may have been associated with various qualities, but an interest in culture was not one of them. None of the VOC officials even noted the presence of the world’s biggest Buddhist temple, the Borobudur, on the island of Java, leaving its re-discovery to the British in 1814. No Dutch writer tried to emulate the epic celebration of the Portuguese maritime empire by Luís de Camões. Dutch expansion had an obvious impact on the sciences and medicine, as demonstrated in Harold Cook’s Matters of Exchange: Commerce, Medicine, and Science in the Dutch Golden Age (2007). But what, if any, was its impact on culture and the humanities? This conference brings together historians of culture, art, books, and literature to arrive at a fuller picture of the cultural dimensions of Dutch overseas expansion.

Praktisch

Het event is gratis, maar gelieve te registeren / Attendance is free, but please register: https://www.eventbrite.be/e/annual-conference-werkgroep-zeventiende-eeuw-tickets-162401211395

Programma / Programme: https://zeventiendeeeuw.wordpress.com/congres/congresaankondiging/

Webinar 3 augustus: De Klank van de Achttiende Eeuw

Muziek en Materiële Cultuur 

Wat was de rol van klank en muziek in de 18^de-eeuwse samenleving in de Lage Landen? En welke verschillen waren er tussen de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden? In dit derde webinar geven Timothy De Paepe (directeur Museum Vleeshuis, Antwerpen) en Giovanni Paolo Di Stefano (conservator muziekinstrumenten, Rijksmuseum) een overzicht van het onderwerp. Ze focussen daarbij op de rol van materiële cultuur, in het bijzonder vroege muziekinstrumenten en iconografie, als een essentiële bron om de geschiedenis, de context en de praktijk van muziek te reconstrueren. Bijzondere aandacht gaat naar de collecties van Museum Vleeshuis in Antwerpen en het Rijksmuseum in Amsterdam, waar de sprekers verantwoordelijk zijn voor de muziekinstrumenten.

Praktisch Het webinar vindt plaats op dinsdag 3 augustus 2021 tussen 17.00 en 18.00 uur. U kunt zich hier gratis registreren. Na registratie krijgt u bericht met een link naar de online-lezing en uw persoonlijke inloggegevens.

• 

• 

Webinar 6 juli – Vervlogen. Geuren van het verleden weer tot leven

In het tweede webinar van de serie Het rijk der zinnen staat het zintuig van de geur centraal. William Tullett, verbonden aan het Europese onderzoeksproject Odeuropa, vertelt over achttiende-eeuwse geuren en de toekomst van historisch geuronderzoek. Ariane van Suchtelen, conservator in het Mauritshuis, neemt ons mee naar de tentoonstelling Vervolgen. Geuren in kleuren, die daar nu te zien is.  

Smell and its histories from the 1650s to the 1850s: where have we been and where are we going next?

In this second webinar William Tullett presents a talk on the past, present, and future of the history of smell in the long eighteenth century. He will discuss his first book – Smell in Eighteenth-Century England: A Social Sense (Oxford University press, 2019, out in paperback August 2021). For a long time the dominant narrative in the history of smell has been one of deodorization and decline: modernity witnessed the deadening of the sense of smell and the cleansing of odours from spaces and bodies. William’s book suggests that ‘deodorization’ is not the only or most useful way of understanding the history of smell in the long eighteenth century and, instead, suggests how the eighteenth century saw a ‘re-spatialisation’ of smell in the context of ideas about privacy in public. William will then discuss his involvement in the major EU Horizon-2020 funded project ‘Odeuropa’ – which aims to bring together an interdisciplinary team to identify, analyse, and preserve Europe’s olfactory heritage. In particular he will use this discussion to identify where the history of smell in Europe from the 17th to 19th centuries might go next, based on emerging work in the field. Smell history and heritage is an exciting, interdisciplinary, field and there is much left to be explored. In the final section of his talk William hopes to set out just a few of the many possibilities.

Vervlogen – geuren in kleuren. Een tentoonstelling over geur en kunst in het Mauritshuis

Geuren hebben een directe impact op onze emoties en kunnen doordringen tot de diepste lagen van ons (onder)bewustzijn – ons geheugen voor geur is sterk en intuïtief. Geuren zijn vluchtig, ongrijpbaar en veranderlijk, maar tegelijk krachtig én oneindig. De tentoonstelling Vervlogen – geuren in kleuren in het Mauritshuis (t/m 29 augustus 2021) gaat over de verbeelding van geur en reuk in de kunst van de zeventiende eeuw, over geuren van het verleden, over de rol van geur in verhalen, over de suggestie van geur in kunstwerken en over zintuiglijke waarneming. Geurende bloemen en parfums, stinkende grachten en zurige zweetlucht, ziekmakende geuren die ons poreuze lichaam bedreigen, de geur van een geopend graf in een kerk of van een bleekveld of kalkoven op het land, nieuwe geuren uit verre overzeese gebieden. Kunnen we de reuk inzetten om het verleden als het ware dichter op de huid te komen? En wat kan geur-historisch onderzoek ons aan verhalen en inzichten bieden? Voor de tentoonstelling zijn acht historische geuren gereconstrueerd die de bezoeker bij de kunst kan ruiken. Kunnen we ruiken aan het verleden en aan de kunst van het verleden? Beleven we meer als we ook kunnen ruiken?

Conservator Ariane van Suchtelen vertelt over de huidige tentoonstelling in het Mauritshuis.

• 

• 

Praktisch Het webinar vindt plaats op dinsdag 6 juli 2021 tussen 16 en 17u. U kunt zich hier gratis registreren. Na registratie krijgt u bericht met een link naar de online-lezing en uw persoonlijke inloggegevens.

Book launch: Trials of the Self (25 June, 17-18h)

On Friday 25 June 2021, Elwin Hofman will present his new book Trials of the Self: Murder, Mayhem and the Remaking of the Mind, 1750-1830 (Manchester University Press).

In Trials of the Self, Elwin Hofman brings together the disparate histories of murder and enlightenment, prostitution and the cult of nature, sodomy and sentimentalism in order to retell the story of the making of the modern self. He argues that the history of the self needs to attend more to its class dimensions, and puts this insight into practice by examining the influence of the criminal courts in spreading and negotiating changing ideas of the self. Using criminal interrogations and witness statements, ‘Trials of the Self’ shows that an increasing stress on psychological depth in the late-eighteenth and early nineteenth centuries was not only important for elites, but also for common and illiterate people – sometimes even more so.

The presentation will take place online on Zoom on 25 June between 17h and 18h (Brussels/Amsterdam UTC+2). Dana Rabin (University of Illinois) and Inger Leemans (VU Amsterdam / KNAW) will provide comments. Chair: Tom Verschaffel (KU Leuven). There will be time for questions from the audience. You can register to attend this presentation and receive a link on the day of the event here: https://forms.gle/AuFqn4T7qzxBNdHP7

Book Presentation Cosmopolitan Conservatisms, Friday June 25 (16:00-17:30)

On Friday 25 June 2021, Matthijs Lok (UvA), Juliette Reboul (Radboud Universiteit Nijmegen) and Friedemann Pestel (Albert-Ludwigs-Universität Freiburg) will present their book Cosmopolitan Conservatisms. Countering Revolution in Transnational Networks, Ideas and Movements (c. 1700‒1930), which has appeared in the Brill Series Studies in the History of Political Thought.

This volume presents a fresh picture of the historical development of “conservatism” from the late 17th to the early 20th century. The book explores the broader geographies and transnational dimensions of conservatism and counterrevolution. The contributions show how counterrevolutionary concepts did not emerge in isolation, but resulted from the interplay between ideas, media, networks, and institutions. Like 19th-century liberalism and socialism, conservatism was the product of traveling ideas and people. This study describes how exile, mobility, and international sociability shaped counterrevolutionary identities. The volume presents case studies on the intersection of political philosophy, scholarly practices, international politics, and governmental bureaucracies. Furthermore, Cosmopolitan Conservatisms offers new approaches to the study of conservatism, including the prisms of ecology, gender, and digital history.

The presentation will take place online via zoom on 25 June between 16:00 and 17:30. SHIP series editor Prof. Annelien De Dijn and the series editors Matthijs Lok, Juliette Reboul and Friedemann Pestel will talk about the volume, and several contributors will present their chapter. You can register for this presentation by sending an e-mail to Matthijs Lok (m.m.lok@uva.nl)

Webinar 1 juni 2021: ‘Bloed, zweet en tranen’

Bloed, zweet en tranen: de chemie van lichaamssappen en de Boerhaave school

In de eerste webinar van onze nieuwe reeks stelt Ruben Verwaal zijn nieuwe boek Bodily Fluids, Chemistry and Medicine in the Eighteenth-Century Boerhaave School (Palgrave Macmillan, 2020) voor. In zijn toelichting betoogt Verwaal dat in de achttiende eeuw een herwaardering plaatsvond van de aard van de lichaamssappen. Sinds de oudheid baseerden artsen hun kennis over het menselijk lichaam op de humeurentheorie die stelde dat er vier basis humeuren waren – bloed, slijm, zwarte en gele gal – die in evenwicht moesten zijn om gezond te blijven. In de zeventiende eeuw kwam deze theorie onder vuur te liggen, met name door de opkomst van mechanistische opvattingen van het lichaam met nadruk op anatomie, oftewel, de vaste delen van het lichaam. Het tij keerde wederom in de 18e eeuw, mede dankzij de disciplinevorming van scheikunde aan universiteiten en de Boerhaave School, de groep studenten en artsen die in de traditie van Herman Boerhaave (1668–1738) werkten. Zij ontwikkelden nieuwe instrumenten en deden onderzoek naar speeksel, bloed, urine, moedermelk, zaad, zweet en tranen, waarmee een nieuwe grondslag werd gevonden voor theorieën in de fysiologie en pathologie. 

Na de introductie op zijn boek gaat Verwaal in gesprek met Wijnand Mijnhardt en Fokko Jan Dijksterhuis, respectievelijk emeritus hoogleraar Cultuurgeschiedenis en hoogleraar Wetenschapsgeschiedenis. Tegen het einde van de bijeenkomst is er ook ruimte voor vragen van deelnemers van dit webinar. 

Praktisch
Het webinar vindt plaats op dinsdag 1 juni 2021 tussen 17 en 18u. U kunt zich hier gratis registreren. Na registratie krijgt u bericht met een link naar de online-lezing en uw persoonlijke inloggegevens.